Gradient Network, một startup có trụ sở tại Singapore, vừa gọi vốn thành công 10 triệu USD ở vòng seed để xây dựng hạ tầng Trí tuệ nhân tạo phi tập trung (decentralized AI infrastructure stack). Vòng đầu tư do Pantera Capital và Multicoin Capital dẫn đầu, cùng với sự tham gia của HSG (trước đây là Sequoia Capital China).

Khoản đầu tư này sẽ được dùng để phát triển hai giao thức cốt lõi: Lattica và Parallax. Cả hai đều nhằm mục đích chạy các mô hình trí tuệ nhân tạo (AI models) trên mạng lưới các thiết bị phân tán như điện thoại, máy tính cá nhân… thay vì phụ thuộc vào các trung tâm dữ liệu tập trung. Theo Gradient, cả hai giao thức này sẽ được ra mắt sớm.

Ông Eric Yang, nhà đồng sáng lập Gradient Network, nhấn mạnh: “Chúng tôi tin rằng trí tuệ nên là tài sản công cộng, không phải tài sản của các tập đoàn. Vòng đầu tư lần này tiếp thêm động lực để chúng tôi xây dựng hạ tầng AI đặt sự phi tập trung làm trọng tâm.”

Đáng chú ý, ở thời điểm hiện tại, các công ty AI đang phải đối mặt với nhiều chỉ trích về quyền riêng tư dữ liệu và sự tập trung quyền lực tính toán vào tay một số ít tập đoàn công nghệ lớn. Trong khi đó, Gradient lại có bước đi chiến lược hơn, đó là: thay vì phụ thuộc vào các trung tâm dữ liệu lớn, công ty muốn tận dụng sức mạnh tính toán chưa sử dụng từ điện thoại thông minh, máy tính và các thiết bị khác, biến chúng thành những thiết bị như “siêu máy tính toàn cầu” được vận hành bởi cộng đồng.

Lattica và Parallax - Mảnh ghép của hạ tầng AI mới

Lattica hoạt động như một giao thức truyền tải dữ liệu ngang hàng (peer-to-peer) mà không cần máy chủ trung tâm. Gradient cho biết, mạng lưới các “nút bảo vệ” (Sentry Nodes) của Lattica đã xử lý hơn 1,6 tỷ kết nối tại hơn 190 khu vực trên toàn cầu.

Parallax tập trung giải quyết bài toán chạy các mô hình AI mà không cần đến những trung tâm dữ liệu khổng lồ. Cụ thể, giao thức này chia nhỏ các mô hình ngôn ngữ lớn (Large Language Models - LLMs) thành các phần có thể xử lý song song trên nhiều thiết bị. Nhờ đó, thay vì gửi dữ liệu lên máy chủ của OpenAI hay Amazon để xử lý, việc tính toán sẽ diễn ra ngay trên các thiết bị trong mạng lưới, giữ dữ liệu người dùng ở lại thiết bị.

Tuy nhiên, một số chuyên gia cho rằng việc phối hợp xử lý giữa hàng nghìn thiết bị sẽ phát sinh nhiều sự phức tạp và độ trễ mạng - điều vẫn đang là rào cản đáng kể đối với hệ thống phi tập trung.

Gradient khẳng định mô hình phân tán của họ có thể giảm đáng kể chi phí so với các nền tảng đám mây truyền thống, đồng thời giải quyết những lo ngại về bảo mật dữ liệu. Khi AI chạy trên máy chủ tập trung, mọi truy vấn và dữ liệu cá nhân đều phải gửi lên để xử lý. Còn trong hệ thống của Gradient, việc xử lý sẽ diễn ra gần nơi dữ liệu được tạo ra - tăng tính riêng tư cho người dùng.

Gradient chọn blockchain Solana làm nền tảng vận hành vì tốc độ giao dịch nhanh và chi phí thấp. Blockchain sẽ phụ trách việc điều phối và thanh toán cho các thiết bị tham gia đóng góp sức mạnh tính toán.

Gradient cho biết họ sẽ tiếp tục phát triển thêm các giao thức khác bên cạnh Lattica và Parallax, đồng thời lên kế hoạch công bố các nghiên cứu chuyên sâu và mở rộng kênh đóng góp cho cộng đồng lập trình viên.